Arabuluculuk, hukuk sistemimizde uyuşmazlıkların çözümünde etkin bir yöntem olarak benimsenmiştir. 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun getirdiği önemli değişikliklerden biri, belirli türdeki davalarda arabuluculuğun dava şartı olarak kabul edilmesidir. Arabuluculuk dava şartının varlığı, davaların usulden reddedilmemesi ve hızlı bir çözüme kavuşulması açısından büyük önem taşımaktadır. Ancak, arabuluculuk sürecinin usulüne uygun olarak işletilmemesi durumunda, arabuluculuğun dava şartı olarak gerçekleşmiş sayılıp sayılmayacağı sorusu, çeşitli tartışmalara yol açmaktadır.
Arabuluculuk Dava Şartının Hukuki Niteliği
Arabuluculuk dava şartı, belirli uyuşmazlıklarda tarafların mahkemeye başvurmadan önce arabulucuya başvurmasını zorunlu kılan bir mekanizmadır. 7036 sayılı Kanun’un 3. maddesi uyarınca, işçi-işveren ilişkilerinden kaynaklanan tazminat ve işe iade davalarında arabuluculuğa başvuru dava şartı olarak kabul edilmiştir. Bu şartın yerine getirilmemesi hâlinde dava, usulden reddedilmektedir. Ancak, arabuluculuğa başvuru yapılmış olsa bile, arabulucunun görevini usulüne uygun bir şekilde yerine getirip getirmediği ve sürecin tam anlamıyla yürütülüp yürütülmediği önem arz eder.
Arabulucunun Sorumlulukları ve Arabuluculuk Sürecinin Sonlandırılması
Arabulucunun, sürecin doğru bir şekilde işlemesi için taraflara ulaşma ve onları toplantıya davet etme yükümlülüğü bulunmaktadır. Bu sorumluluğun yerine getirilmemesi, arabuluculuk sürecinin etkinliğini zedeleyebilir. Ancak, Yargıtay kararlarına göre, bu tür bir eksiklik, her zaman arabuluculuk dava şartının gerçekleşmediği anlamına gelmemektedir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin Kararı ve İçtihadı
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2022/3398 Esas ve 2022/5294 Karar sayılı, 26.04.2022 tarihli kararında, arabulucunun taraflara ulaşma ve toplantıya davet etme sorumluluğunu yerine getirmemiş olsa bile, arabuluculuk dava şartının gerçekleşmiş sayılacağını kabul etmiştir. Kararda, Sakarya Bölge Adliye Mahkemesi’nin verdiği kararla aynı doğrultuda bir içtihat oluşturulmuştur. Bu içtihada göre, arabuluculuk süreci eksikliklerle yürütülmüş olsa dahi, dava şartı gerçekleşmiş kabul edilmelidir ve bu nedenle davanın usulden reddi mümkün değildir.
Yargıtay’ın bu kararı, arabuluculuk süreçlerinin formalitelerle sınırlı olmadığını ve tarafların arabulucuya başvuru yapmaları hâlinde, süreçteki eksikliklerin dava şartının gerçekleşmesini engellemediğini ortaya koymaktadır.
Arabuluculuk Dava Şartının Gerçekleşmiş Sayılacağı Diğer Haller
Arabuluculuk dava şartının gerçekleşmiş sayılabilmesi için bazı asgari koşulların yerine getirilmiş olması yeterlidir. Örneğin:
- Arabuluculuğa başvuru yapılmış olması,
- Arabulucunun taraflardan en az birine ulaşması veya ulaşmak için makul bir çaba sarf etmesi,
- Arabuluculuk toplantısının düzenlenip düzenlenmemesi konusunda bir sonucun elde edilmiş olması.
Bu gibi durumlarda, sürecin tamamlanması için gerekli olan tüm aşamalar eksiksiz tamamlanmasa bile, arabuluculuk dava şartı gerçekleşmiş kabul edilmektedir.
Sonuç
Arabuluculuk dava şartı, dava süreçlerinin hızlanmasını sağlamak ve mahkemelerin iş yükünü hafifletmek amacıyla hukuki sistemimize dahil edilmiş önemli bir uygulamadır. Ancak, sürecin tam anlamıyla yürütülmemesi hâlinde arabuluculuk dava şartının gerçekleşmiş sayılmaması gibi bir duruma engel olmak için Yargıtay, arabulucunun usulüne uygun hareket etmese bile dava şartının gerçekleşmiş sayılacağını kabul etmiştir. Bu yaklaşım, tarafların mağduriyet yaşamalarını önlemek ve arabuluculuk süreçlerini işlevsel hale getirmek amacı taşımaktadır.
YARGITAY KARARI TAM METNİ:
T.C. YARGITAY
9.Hukuk Dairesi
Esas No: 2022/3398
Karar No: 2022/5294
Karar Tarihi: 26.04.2022
UYUŞMAZLIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİ – ARABULUCUNUN TARAFLARA ULAŞMA VE TOPLANTIYA DAVET ETME SORUMLULUĞUNU USULÜNCE YERİNE GETİRMEDEN ARABULUCULUK FAALİYETİNİ SONLANDIRMASI HÂLİNDE DAHİ ARABULUCULUK DAVA ŞARTININ GERÇEKLEŞMİŞ SAYILACAĞI
ÖZET: Arabulucunun taraflara ulaşma ve toplantıya davet etme sorumluluğunu usulünce yerine getirmeden arabuluculuk faaliyetini sonlandırması hâlinde dahi 7036 sayılı Kanun’un 3 üncü maddesinin birinci fıkrasında öngörülen arabuluculuk dava şartının gerçekleşmiş sayılacağı kabul edilmelidir.
Uyuşmazlığın, “arabulucunun taraflara ulaşma ve toplantıya davet etme sorumluluğunu usulünce yerine getirmeden arabuluculuk faaliyetini sonlandırması hâlinde dahi 7036 sayılı Kanun’un 3 üncü maddesinin birinci fıkrasında öngörülen arabuluculuk dava şartının gerçekleşmiş sayılacağı ve davanın usulden reddine karar verilemeyeceği” şeklindeki Sakarya Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesinin 12.02.2020 tarihli ve 2020/214 Esas, 2020/149 Karar sayılı kararı doğrultusunda giderilmesine karar verilmiştir.
